Πυθαγόρας

Όπως ο Σωκράτης, έτσι κι εκείνος, αν και δεν έγραψε τίποτε, κατάφερε να μιλάει γι’ αυτόν όλη η ανθρωπότητα εδώ και 26 αιώνες. Εκείνος, μάλιστα, πέτυχε κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό από τον Σωκράτη. Ο Σωκράτης είχε την τύχη δυο μαθητές του[*] να καταθέσουν εγγράφως τις μαρτυρίες των για τις ιδέες του και την προσωπικότητα του δασκάλου των έτσι, ώστε να είμαστε σε θέση εμείς σήμερα, διαβάζοντας τα βιβλία τους, να ξέρομε βάσιμα ένα σωρό πράγματα για την ζωή του και την διδασκαλία του. Δεν συνέβη, όμως, το ίδιο με εκείνον. Κανένας σύγχρονός του ή, έστω, κοντά στα χρόνια του, δεν έγραψε τίποτε γι’ αυτόν. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να λεχθούν πολλά για το πρόσωπό του –και καλά και αρνητικά. Έτσι, από την μια, θεωρήθηκε ως ο μέγας μαθηματικός, ο άνθρωπος που επινόησε την τετρακτύν[†] στην αριθμητική, που διατύπωσε το θεώρημα[‡] σύμφωνα με το οποίο το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογωνίου τριγώνου ισούται με το τετράγωνο των δυο άλλων καθέτων πλευρών του, και, γενικά, εισηγήθηκε την γεωμετρία, την αστρονομία και την μουσική. Είπαν, επίσης, για εκείνον πως ήταν αυτός που πρότεινε την θεωρία της μετεμψύχωσης ή της μετενσάρκωσης[§], που λέει πως με τον θάνατό μας η ψυχή μας δεν καταστρέφεται μαζί με τα σώμα μας, αλλά μπαίνει σε κάποιο άλλο σώμα, και από εκεί αυτή πάλι, όταν και τούτο το σώμα καταστραφεί, πηγαίνει σε κάποιο άλλο σώμα, και ούτω καθεξής.

Ειπώθηκε ακόμη για εκείνον ότι διέθετε υπερφυσικές ικανότητες που, ανάμεσα στα άλλα, του επέτρεπαν να βρίσκεται ταυτόχρονα σε δυο διαφορετικούς τόπους, να σκοτώνει δηλητηριώδη φίδια με ένα απλό δάγκωμα, να θυμάται τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του. Αυτά και άλλα τέτοια που του αποδόθηκαν στάθηκαν η αιτία για να τον θαυμάσουν σε τέτοιο σημείο, ώστε να του προσδώσουν μυθικές διαστάσεις και να τον αποκαλέσουν «θείον»[**]. Υπήρξαν, από την άλλη πλευρά, όμως, άλλοι που τον λοιδόρησαν για την θεωρία του σχετικά με την μετεμψύχωση[††] και αμφισβήτησαν έντονα τις πνευματικές δυνατότητές του θεωρώντας ότι απλώς ξεγελούσε με τις γνώσεις του. Οι γνώσεις, υποστηρίχθηκε, που είχε αποκτήσει του εξασφάλιζαν μεν μια πολυμάθεια, η οποία, όμως, μένοντας στην επιφάνεια των πραγμάτων, δεν θα μπορούσε να εξισωθεί με την σοφία[‡‡], που κατευθύνοντάς μας στην ουσία των πραγμάτων, μας επιτρέπει να τα κατανοήσομε από μέσα. Ένας τσαρλατάνος ήταν και τίποτε άλλο! Έφτασαν, μάλιστα, μέχρι του σημείου να τον πουν «ηγεμόνα των απατεώνων»[§§]. Ο ίδιος, βέβαια, από ό,τι λέει η παράδοση, ποτέ του δεν ισχυρίστηκε πως κατείχε την σοφία και ότι, συνεπώς, ήταν σοφός. Αποκαλούσε απλώς τον εαυτό του φιλό-σοφο[***], σαν κάποιον δηλαδή που δεν ήταν σοφός αλλά αγαπούσε μόνο την σοφία και ήθελε να την αποκτήσει, εισάγοντας έτσι στην γραμματεία την έννοια της φιλοσοφίας, που στην πρόοδο του χρόνου εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους τομείς του πολιτισμού μας. Οι αντιφατικές αυτές περιγραφές γύρω από την δράση του δημιούργησαν την υποψία μήπως δεν υπήρξε καν στην πραγματικότητα ένα τέτοιο πρόσωπο, αλλά ότι ήταν δημιούργημα της φαντασίας των ανθρώπων. Έτσι, λοιπόν, προέκυψε το πυθαγόρειο ζήτημα, το πρόβλημα αν υπήρξε ή όχι στην ιστορία ο άνθρωπος αυτός και ποιες είναι οι σωστές διαστάσεις του, το οποίο πήρε την ονομασία του από τον Πυθαγόρα, ο οποίος φέρεται να γεννήθηκε γύρω στα 570 π.Χ. στην Σάμο, από την οποία, αφού εν τω μεταξύ μορφώθηκε στην Αίγυπτο και την Βαβυλωνία, μετανάστευσε στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, όπου ίδρυσε σχολή, στην οποία καλλιεργούνταν τα μαθηματικά και θρησκευτικού και μυστικιστικού χαρακτήρα δοξασίες. Ο Πυθαγόρας λέγεται ότι πέθανε γύρω στα 490 π.Χ. στο Μεταπόντιο της Κάτω Ιταλίας πριν δει τους κατοίκους του Κρότωνα να καίνε την σχολή του και να σφάζουν τους οπαδούς του, επειδή οι τελευταίοι αυτοί είχαν αποκτήσει τόση δύναμη, που φοβήθηκαν πως θα τους έπαιρναν την εξουσία και θα τους έδιωχναν από την πατρίδα τους.

Κατεβάστε το pdf αρχείο εδώ

[*] Ο Πλάτων και ο Ξενοφών, κορυφαίοι ο καθένας των στον τομέα ερεύνης του, την φιλοσοφία και την ιστορία, αντίστοιχα

[†] Πρόκειται για τον αριθμό 10, τον τέλειο αριθμό, που προκύπτει από το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών (1+2= 3+3=6+4=10).

[‡] Το γνωστό ως πυθαγόρειο θεώρημα

[§] Υπάρχει, επίσης, η πληροφορία (Ηρόδοτος 2.123) ότι την ιδέα της μετεμψύχωσης ή της μετενσάρκωσης την συνέλαβαν πρώτοι οι Αιγύπτιοι.

[**] Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορείου βίου, 1.

[††] Ο Ξενοφάνης (DK21Β7) διηγείται με ειρωνική διάθεση πως ο Πυθαγόρας ζήτησε από κάποιον που κτυπούσε το σκυλί του να σταματήσει να το κτυπά γιατί μέσα του υπήρχε η ψυχή ενός φίλου του, που την αναγνώρισε όταν άκουσε την φωνή της.

[‡‡] Πβ. (DKΒ40), όπου, κατά τον Ηράκλειτο «η πολυμάθεια δεν διδάσκει την σοφία».

[§§] Ηράκλειτος, DK22Β81.

[***] Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που αποκάλεσε τον εαυτό του φιλόσοφο, πβ. ……